Herremåltid, også i skogen! Skogstur. 5-8. november 2013.

Da var det duka for skogstur på Kaupanger. Me skulle ut å fyra bål og kosa oss i skogen. Få god kontakt med skogen ro. Dei tre første dagane var veilederstyrt og dei to andre dagene var me på eigenferd. Me skulle få erfare tradisjonelle måtar å lage mat på i naturen, som for eksempel sjusteinsovn og kokegrop. På denne turen hadde også ein «solo-overnatting" som skulle gjere oss meir bevisste på kva ein kan og ikkje. I dette innlegget skal eg gå nærmare inn på kokegrop.

Min erfaring med kokegrop fekk eg oppleva på veiledartur i fjor 2012. Det var ein god oppleving med kjempegodt lammelår. Dei fleste på gruppa hadde smakt lammelår i kokegrop i ein eller anna anledning før. Så denne gangen bestemte me oss for å prøve fisk i form av aure. Fisk bruker om lag halvparten av tiden til eit lammelår. Me hadde fisken vår i kokegropa i 1,5 time, i mot lammelåret til andre i klassen som låg i 3-4 timer.  

Framgangsmåte for å lage kokegrop til matlaging:

1.   Kor stort hull ein grav er avhengig av kva ein skal ha nedi. Grav eit hull om lag 1x1,5 meter og 50-60 cm djupt (Fooladi & Løneøy). Grav sånn at torva vert heil og kan brukast som eit lokk.

Kokegrop hull. Foto: Morten André Tryti.

2.  Dekk så bunnen og sidene med steiner. Størrelse på steinane kan variere, men om lag to knyttenever til saman (Fooladi & Løneøy). Ein vil også trenge mindre steiner som kan ligge inntil og oppå maten.

Stein legg hullet. Foto: Morten André Tryti.

3.  Lag til eit bål som dekker steinane og la det brenne godt 1,5 time. Legg på steinar når bålet er tent som ein kan legge oppå og inntil fisken eller lammelåret (Fooladi & Løneøy).

Brenn bål i hullet i omlag 1,5 time. Foto: Morten André Tryti.

 4. Pakk maten inn i aluminiumsfolie. Minst dobbelt lag med aluminiumsfolie og av den sterke typen (har firkanta mønster). Me kunne ha tatt tre eller fire lag med folie for å kunne halde på fiskekrafta. Den rant litt ut når me løfta den ut, sjå pkt.7.

Aure med purre, sitron, krydder og masse smør.
Foto: Morten André Tryti.

Pakk fisken i to-tre overlappande lag med aluminiumsfolie.
Foto: Morten André Tryti. 

  5. Har bålet brent godt i 1,5 time, kan det slukke sjølv eller ein slukker det. Fjern eventuelle kullrester og legg fisken nedi (Opplysningskontoret for egg og kjøtt, 2012). Legg steiner oppå og inntil aluminiumsfoliet som vil gje varme til fisken. Legg jorda, steinane og torva oppå. Viss det siver røyk ut, er det ikkje tett. Pakk meir steiner og jord der det siver røyk ut (Fooladi & Løneøy).

6.  Koketiden varierer med kva som ligger i gropa. Vår fisk låg i 1,5 time og var meget fin. Fisken bør ligge 1-1,5 time. Lammelår bør ligge 2,5-4 timer avhengig av størrelse (Fooladi & Løneøy).

7.  Når fisken hadde ligge sin stund, tok me torva til siden og grav oss forsiktig fram. «Fisk, kylling og kjøtt må løftast forsiktig ut fordi den lett faller frå kvarandre» (Fooladi & Løneøy, pkt.7). Så ver forsiktig når ein løfter den ut viss det har gått hull på folien. Det gjorde det litt hjå oss og det rant ut fiskekraft.

8. Pakk ut fisken av folien. Maten er ferdig og klar til servering.

9. Når steinane har kjølt seg ned, tar ein alle steinane ut av gropa. Steinane legg ein tilbake der ein fant dei og tetter igjen kokegrophullet. Legg tilbake torva og tett igjen rundt kantane med jord. Gjer ein god jobb med torvlegginga og tettinga, vil det gro igjen om ein stund. Det er det ein kallar sporlaus ferdsel.

Her var vår kokegrop. Kan du sjå den?
Foto: Morten André Tryti. 

Kokegrop er ein flott måte å lage større måltider ute i skogen. Det krever ikkje så mykje utstyr, bare litt før- og etterarbeid. Maten lager seg sjølv i gropa og ein har mulegheiten til å gjere andre aktivitetar men ein venter på maten. Kokegrop er noko eg kjem til å ta med meg vidare i studiet, jobbsamanheng og privat.

Mykje bra informasjon om kokegrop og trivias om kokegrop.

Natursekken.no. Mat i kokegrop

Litt stemningsbilete frå "solo-overnattinga". Foto: Morten André Tryti. 

Kjelder

Fooladi, E., & Løneøy, M. (u.d.). Mat i kokegrop. Hentet 11 14, 2013 fra Natursekken.no: http://www.natursekken.no/c1187998/forsok/vis.html?tid=1234129&within_tid=1188274

Opplysningskontoret for egg og kjøtt. (2012). Matnyttig. Metode. Kokegrop. Hentet 11 14, 2013 fra Matprat.no: http://www.matprat.no/matnyttig/metoder/kokegrop/kokegrop

Gått deg bort? Veiledertur med B3. 6-7. november 2013.

Det var meldt litt regn og sol når me skulle vere med studentane frå B3 friluftsliv sin veiledartur, men det stoppa ikkje motet vårt. Me tok buss til Fjærland for å spare miljøet og bruke det lokale kollektivtilbodet. Me skulle ha gapahukplass på Endrestølen og gå på topptur til Nystølseggi. 

Målet for turen var blant anna å forbetre orientering ferdigheitane våre. I dette innlegget kjem eg til å ta for meg korleis ein krysspeiler.

Har du opplevd å gå deg bort eller ikkje å ha visst kor ein var på kartet? Befann du deg også inni tjukk skog med bare fjelltoppar rundt deg? Fortvil ikkje, då kunne du for eksempel nå følgd desse stega og krysspeile posisjonen din. Krysspeiling er noko ein må trene på. 

Min erfaring er at krysspeiling er eit fint hjelpemiddel. For å kunne krysspeile må ein oppfylle nokre krav. Ein må kunne kjenne att holdepunkter på kartet. I tillegg må ein ha klarvær for å kunne sjå området rundt seg. Har ein ikkje hatt kartkontakt, kan ein bruke krysspeiling for å finne ut kor ein er (Norges Orienteringsforbund, 2006).

Utstyr ein vil trenge er blyant eller penn, kart og kompass. Kompasset kan gjerne vere eit speilkompass som avbilda, men ikkje nødvendig. Eit speilkompass gjer det meir nøyaktig og lettare å orientere seg.. 

Ta ut kompasskurs til holdepunkt med
vanleg kompass. Foto: Morten André Tryti.

 

Ta ut kompasskurs til holdepunkt med 
speilkompass. Foto: Morten André Tryti.

1. Det første ein gjer er å orientere kartet. Da snur ein kartet slik at nord på kartet er nord i verklegheita (Horgen, 2010).

Orientere kartet. Foto: Morten André Tryti.

2. Finn ein stad med utsikt. 

Ein stad med utsikt til to eller tre fjelltopper som ein kjenner att på kartet. Ein kan krysspeile på det ein kjenner att på kartet for eksempel fjelltopper, sti, veg eller andre terrengformasjonar (Den norske turistforeining, 2009). To fjelltopper gir to holdepunkter, men tre fjelltoppar frå tre forskjellige vinklar gir eit meir avgrensa område og ein vil vere inni den oppteikna trekanten (Horgen, 2010).

3. Ta ut kompasskurs til holdepunkt. 

Sikt marsjpila til kompasset ditt mot den eine fjelltoppen og ta ut ein kompasskurs (Haslene, 2011). Vri kompasshuset slik at nordpila i bunnen av kompasshuset ligg under den raude delen av kompassnåla.

 

Ta ut kompasskurs til holdepunkt. Foto: Morten André Tryti.

Video over korleis ta ut kompasskurs til holdepunkt. Video: Morten André Tryti.

4. Overføre kompasskurs til kart.

No skal kompasskursen til fjelltoppen overførast til kartet. Legg kompasset sånn at den eine kompassiden går i gjennom fjelltoppen. Deretter flytter ein kompasset til strekene inni kompasshuset ligger parallelt med lengdegradane nord-sør på kartet (Horgen, 2010). Går kompasset sin eine langside i gjennom fjelltoppen, kan ein streke opp med blyant eller penn. Du vil stå ein stad på denne linja (Horgen, 2010).

Video av kompasskurs overføringa til kartet. Video: Morten André Tryti.

5. Ta ut ny kompasskurs til det andre holdepunktet.

Gjennomfør kompunkt 3 med ny kompasskurs til den andre fjelltoppen.

Ta ut kompasskurs til holdepunkt. Foto: Morten André Tryti.

Video over korleis ta ut kompasskurs til holdepunkt. Video: Morten André Tryti.

6. Gjennomfør punkt 4 og overfør den nye kompasskursen frå den andre fjelltoppen til kartet.

Video av kompasskurs overføringa til kartet. Video: Morten André Tryti.

7.   Du vil vere i nærheita av krysset. Jo fleire punkter ein krysspeilar på, jo meir nøyaktig vil ein få det. Sånn, no kan dere gå ut og prøve det sjølv.

Toppen av Nystølseggi 1505 moh. Utsikt vestover ut Fjærlandsfjorden. Foto: Morten André Tryti.

Min erfaring med krysspeiling er at ein trenger trening på det. Ved å lage dette innlegget har eg sjølv fått trent på det og det har hjulpet meg til å beherske det. Eg valte å lage dette innlegget med video fordi fagbøker beskriver ikkje krysspeiling like bra. Tekst må ein forstå, bilete seier meir enn tusen ord og video viser korleis ein gjer det.

Kjelder

Den norske turistforeining. (2009, 7 3). Ut.no. Henta 11 14, 2013 frå Den norske turistforeining: http://ut.no/artikkel/1.6678981

Haslene, S. (2011). Breboka. Håndbok i brevandring. Oslo: DNT fjellsport.

Horgen, A. (2010). Friluftslivveiledning Vinterstid. Kristiansand: Høgskuleforlaget.

Norges Orienteringsforbund. (2006). Trygg i Naturen med kart og kompass - Opplæring i kart og kompass. Norges Orienteringsforbund.