Solund – «Jonsokbåt»? 1.sept. – 4. sept. 2014.

Det var tida for at B3 friluftsliv skulle få oppleve kystfriluftslivet på Litle Færøy ute i havgapet Solund. På Litle Færøy skulle me besøke Roar blant anna kjent i frå, link "Der ingen skulle tru at nokon kunne bu", sesong 4, 3:6 og "Der ingen skulle tru at nokon kunne bu", sesong 11, 3:4.

Me skulle få kunnskap til kystfriluftslivet med bruk av havkajakkker og tradisjonsbåtar. Klassen vart fordel med to dager roing og to dager grunnkurs havkajakk. På denne måten ville me få bekjentskap til det tradisjonelle og det moderne kystfriluftslivet. I dette blogg i skal eg ta for meg naturbasert turisme.

Kva er naturbasert turisme? Ligger det kanskje litt i ordet, turisme basert på naturen.

Fredman, Reinius & Lundberg (2008) definerer «naturturism omfattar människors aktiviteter när de vistas i naturområden utanför sin vanliga omgivning» s.24. Under denne definisjonen kjem begrep som «aktivitet», «naturområden» og «vanliga omgiviningen».

Med det meiner ein at naturturisme er det som omhandlar menneskelege aktivitetar når dei er i naturområder utanfor sitt vanlege omgivelsar (Fredman, 2009:23).

Det er to ulike oppfatninger rundt natubasert turisme, men det omfatter det samme:

Fredman (2009) def: «Naturbasert turisme er når ein er turist i eit naturområde. Ein ynskjer ein oppleving av naturmiljøet ein besøker». Døme: fjelltur til mountainbike.

Mehmetoglu (2006) def: «Naturbasert turisme er reiser der hensikten er å nyte naturen eller oppleve uberørt natur».

Naturbasert turisme kan delast opp i tre måter:

Turisme i naturmiljøer. Det er aktivitetsorientert, døme mountainbike. Ein driver ein spesiell aktivitet i eit naturmiljø.

Turisme med fokus på sjølve naturmiljøet. Ein legger meir vekt på sjølve staden ein er, døme jakt og fjellvandring. Ein ser på dyr- og fuglelivet.

Turisme med fokus på å bevare naturmiljøet. Krever særskilte retningslinjer, døme økoturisme. Ein reiser til området for å lære om og korleis kan ta vare på den.

Øyene rundt Little Færøy gav flotte kajakkturer (Foto: Morten A. Tryti)

Naturbasert turisme kan delast opp i fenomen og næring.

-          Fenomen: Er besøket i naturen utanom det vanlege.

-          Næring: Er tilbod av varer og tenester, aller som skal tene penger på turistane.

På ei av øyene fant me skjellrester
som vart utnytta på gardene (Foto: Morten A. Tryti). 

Roar fortalde at han ynskjer å ta vare på vår kulturarv ved å restaurere gamle båter som færingen og seksringen. Mange båtar opp i gjennom åra har blitt kasta på jonsokbålet da dei ikkje hadde bruk for robåtar meir når båtmotoren kom.

Ein seksring robåt til venstre og ein færing robåt til høgre (Foto: Morten A. Tryti)

Besøket på Litle Færøy gjorde at me fekk kjennskap til korleis dei bygde hus før i tida i tråd med naturen slik at det passa inn. Husa ute ved var bydt i pakt med naturen. Dei var tilpassa terrenget, ikkje sånn som ein ser forskjellige stader der hytter er bygd oppå ein høgde for å få utsikt.

Her stod det ein gammel fjøs
bygd i tråd med naturen (Foto: Morten A. Tryti).

Ein må ta vare på natur og dens historie. Med naturbasert turisme kan ein gjere det. Litle Færøy kan vere kulturminner og kulturlandskap. Det er verdifull kulturminner om korleis me levde før i tida. Det er viktig å ta vare på det for det er og har vert ein del av vår historie.

Intervju med Roar i Firda, 25.04.2014.

Hurtigbåten tilbake til Sogndal,
takk for denne gang Solund (Foto: Morten A. Tryti)

Kjeldar.

Fredman, P. R. (2009:23). Turism i natur. Definitioner, omfattning, statistikk. Turismforskningsinstitutet ETOUR.

Mehmetoglu, M. (2006) Naturbasert turisme. Fagbokforlaget, Bergen.

Klatring på Kvam – «Topp sikra!». 25-28. august 2014.

Det var klart for den første ekskursjonen vår ved B3 friluftsliv, som var klatring. Me skulle gjennomføre fire dager med klatring på Kvam for å få alle i klassen opp på det same nivået. Det vart også gjennomført brattkort for dei som hadde behov for det. I løpet av dei fire dagane var me innom sportsklatring sine metoder og risiko for klatring på lavlandsklippe. Me skulle lage gelendertau for ankomst til eksponerte topptaufester og ulike metoder for trygg rappell. Når me klatret skulle me få kjennskap til basis bevegelsesmønster for klatreteknikk. Siste dagen drog me til Veitastrond for å få kjennskap til buldrehistoria, fenomenet buldring og korleis ein kan bruke aktiviteten i vegleiingssamanhenger.

I dette innlegget skal eg å gå meir inn på ulike metoder for topptaufester.

Kva er topptaufeste? «Topptaufeste er det festet tauet løper gjennom når ein topptauklatrer blir sikret frå bakken» (Tronstad, 2005, s. 105).

Det er mange forskjellige metoder for å lage topptaufester. Min erfaring var at det enklaste  ofte var det beste. Å ta to 120 slynger rundt eit tre på størrelse med eit godt kvinnelår med ein vanleg- og ein skrukarabin er eit godt utgangspunkt, men det er ikkje alltid at ein kan bruke denne metoden. Derfor bør ein lære ulike metoder.

Til venstre: To 120 slynger festa samen med ein vanleg- og ein skrukarabin

Til høgre: Ei 120 slynge med overhandsknute (Foto: Morten A. Tryti).

Topptaufestet skal vere like sikkert som ein standplass. Tronstad (2005) skriver at ein skal finne seg minst to bombegode forankringer og ein må sørge for at desse ikkje kan løysne ved vandring og bevegelse, spesielt ved kamkiler (s.105). I forankringane kan ein feste ein utlikningsslynge. Med utlikningsslyngene samler ein fleire forankringer til eit toppfeste, slik at alle vert belasta likt (Tronstad, 2005).

Ein metode for å lage topptaufeste er å feste to ekspresskarabin i boltane. Så kobler ein 120 slynga i karabinene. Utlikner slyngen og ta enten ein dobbel åttetallsknute eller overhandsknute for å knyte løkka er neste steg (Gustavsson, 2012). Det er også mogleg å lage ein overhandsknute midt på slynga. Da plasserer ein knuten slik at den er utlikna og karabinerene skal i gjennom begge halvdelane av slynga (Gustavsson, 2012).

Til venstre: 120 slynge fester og utlikna. Midten: Overhandsknute eller åttetallsknuten. Til høgre: Ein vanleg – og ein skrukarabin i løkka (Foto: Morten A. Tryti).

Ein anna metode å lage løkka vert ofte kalla hundebeinmetoden.

Då lager ein overhandsknute midt på slyngen før ein fester den i forankringane. Knuten flytter ein slik at ankeret er utlikna og begge karabinerane skal i gjennom begge halvdelane av slyngen (Gustavsson, 2012)

Hundebeinmetoden (Foto: Morten A. Tryti).

Det er forskjellige krav som stilles til standplasser, topptaufester og rappellfester.

Tronstad (2005) skriver om kva krav festene må oppfylle og tåle av tenkt belastning kvar einaste gang (s.109):

·         Forankringspunktene skal vere bombesikre.

·         Festet skal bestå av minst to uavhengige forankringer.

·         Forankringa skal vere utlikna, sånn at samtlige fester belastast likt.

·         Innfestningspunktet skal vere stabilt, slik at ingen forankringar vert rykkbelasta viss ein anna skulle ryke.

·         Festet skal tåle belastning i alle retningar – også oppover.

I Gustavsson (2012) skriver han om ein hukseregel BULVIS for ankerbygging (s.157):

·         Bombesikre = Forankringspunktene må vurderast som garantert sikre.

·         Uavhengige = Forankringspunktene må vere uavhengige av kvarandre.

·         Likevekt = Ankerpunktet må vere utlikna.

·         Vinkel = Vinkelen mellom dei ytterste punktene må ikkje vere for stor.

·         Ingen Sjokkbelastning = Dei gjenverande forankringane må ikkje sjokkbelastes viss eit av punktane skulle løysne.

Klatretauet må ikkje ligge på skarpe kanter når ein klatrer på topptau. Det gjer at strømpen vert fort slitt og det vert tungt å hale inn tau. Det er fordi det vert stor belastning og friksjon mot fjellet. Når ein pakker saman tauet kan ein kan sjå etter lause fibrer på tauet (Tronstad, 2005). Viss ein skal lage ein rappellstasjon, har masse tau og det er ein kort vegg kan ein bruke tauet for å få tauet over kanten. 

Eit rappellfeste skal vere likt som kravene for topptaufeste kravene:

·         I tillegg skal det vere enkelt for deltakarane å kome seg over kanten og passe på at tauet ikkje kan sette seg fast når ein skal rappelere (Tronstad, 2005).

Dette var ein metode me brukte på klatrekurset:

1. Ein finner midten på tauet.

2.  Tauet legger ein dobbelt og om lag 1,5-2 meter frå midten lager ein åttetallsknuten.
3. Som i dette tilfellet legger ein tauet rundt treet som var vår forankring og trer tauenden i åttetallsknuten.

4. Knuten kan sikret med ein karabin slik at den ikkje kan gå opp igjen.

5. Legg tauet firedobbelt og lage ein åttetallsknute slik at den går over kanten.

·         Feste ein vanleg- og ein skrukarabin i løkka.

Rappelfeste punkt 1-4 (Foto: Morten A. Tryti). 

Rappelfeste oversikt (Foto: Morten A. Tryti).

Rappelfeste punkt 5. Knuten må vere lang nok
slik at karabinarane går over kanten (Foto: Morten A. Tryti).

Etter fire dager med klatring og buldring var det mogleg å fortsette med 3-dagers NF klatrekurs naturlig sikring. Eg var med på det kurset og me var innom ein metode for å lage standplass med tauet.
1. Lag ein åttetallsknute og fest det i den eine forankringa.
2. Lag ein åttetallsknute ned mot draretninga og lage ein åttetallsknute som går til den andre forankringa. 
3. Juster knutene slik at dei er like lange og utlikna

Gustavsson (2012) skriver om tilsvarande metoder i boka si (s.165).

Tre åttetalsknuter. Åttetalsknuten i midten er utlikna (Foto: Morten A. Tryti). 

Det er ikkje noko fasit på feste for topptau, kun i utførelse. På ulike stader må ein bruke ulike metoder for å feste topptau. Det er derfor viktig å kjenne til ulike måter å lage topptaufeste i «verktøyskassa» si.

Det er mange ulike måter å lage topptau, men det er nokre krav, og med hukseord som BULVIS, kan ein lage mange forskjellige sikringar.

Kjelder

Gustavsson, N. R. (2012). Klatrehåndboken. Oslo: Gyldendal.

Tronstad, S. (2005). Innføring i klatring. Oslo: Akillis.